توسعه‌طلبی روسیۀ تزاری و تغییر ژئوپلیتیک جایگاه دریای خزر از چشمانداز نظام جهانی مدرن (1550 تا1800)
author
Abstract:
تا پیش از تسلط روسیۀ تزاری بر دریای خزر، این دریا بخشی از قلمرو جهان اسلام و حلقه اتصال مردم مسلمانی بود که پیرامون آن می‌زیستند. در منابع جغرافیایی اسلامی اطلاعات چشمگیری دربارۀ تجارت در این دریا و کانون‌ها و مسیرهای اصلی آن آمده است که از جایگاه مهم آن به‌عنوان کانون تجارت پررونق منطقه‌ای در سده‌های چهارم تا ششم هجری حکایت دارد. از نیمۀ سدۀ دهم/شانزدهم، به‌دنبال پیشروی نظامی روسیه در مسیر ولگا و دشت قبچاق و تصرف حاجی‌طرخان، روندی آغاز شد که سرانجام به فرادستی و اشراف روسیۀ تزاری بر این دریا و سرزمین‌های مسلمان‌نشین پیرامون آن انجامید. نتیجۀ تدریجی این روند، تغییر موقعیت ژئوپلیتیک دریای خزر در عرصۀ جهانی بود که آن را می‌توان در چارچوب نظریۀ نظام جهانی والرشتاین تبیین کرد. در نوشتار پیش‌رو تلاش می‌شود از همین منظر تحول موقعیت ژئوپلیتیک دریای خزر از کانون تجارت دریایی در بخشی از جهان اسلام به محور سیاست استعماری روسیۀ تزاری در شرق بررسی شود. هدف آن است که با تمرکز بر یکی از کانون‌های ارتباطی جهان اسلام، جلوه‌ای از نقش عامل استعمار در افول اقتصادی و تمدنی جهان اسلام بررسی شود. این بررسی با رویکردی بین‌رشته‌ای و مبتنی بر تحلیل و تفسیر اطلاعات موجود در منابع نوشتاری و اسناد دست اول در چارچوب نظریۀ نظام جهانی مدرن انجام شده است. نتیجۀ بررسی نشان می‌دهد که موقعیت ژئوپلیتیک دریای خزر در فاصلۀ نیمۀ سدۀ دهم/شانزدهم تا آستانۀ سدۀ سیزدهم/نوزدهم تغییر کرد. علت محوری این تغییر، راهبرد توسعه‌طلبانه و تلاش نظام‌مند حاکمان روسیه برای تعریف جایگاه این کشور در اقتصاد جهانی و اهمیت‌یافتن تجارت با شرق بود که دریای خزر محور اصلی آن به‌شمار می‌رفت.
similar resources
گرمایش جهانی و جایگاه آن در تحولات ژئوپلیتیک نظام جهانی
گرمایش جهانی یکی از اساسی ترین مسائلی است که امروزه توجه بسیاری از کشورها را به خود جلب کرده است. این پدیده، به عاملی مهم در ایجاد فضای رقابت بر سر افزایش و کاهش گازهای گلخانهای تبدیل شده است. از این رو، کارشناسان گرمشدن زمین را یکی از مهمترین مشکلات محیطی، اقتصادی و سیاسی در قرن بیستویکم قلمداد میکنند. این نوشتار تلاش دارد، پدیدۀ گرمایش جهانی و چالشهای بین المللی ناشی از آن را در چارچ...
full textگرمایش جهانی و جایگاه آن در تحولات ژئوپلیتیک نظام جهانی
گرمایش جهانی یکی از اساسی ترین مسائلی است که امروزه توجه بسیاری از کشورها را به خود جلب کرده است. این پدیده، به عاملی مهم در ایجاد فضای رقابت بر سر افزایش و کاهش گازهای گلخانهای تبدیل شده است. از این رو، کارشناسان گرمشدن زمین را یکی از مهمترین مشکلات محیطی، اقتصادی و سیاسی در قرن بیست و یکم قلمداد میکنند. این نوشتار تلاش دارد، پدیدۀ گرمایش جهانی و چالشهای بین المللی ناشی از آن را در چارچ...
full textچشمانداز امنیتی جهانی شدن در حوزه ژئوپلیتیک قفقاز
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و طرح نظریه ژئوپلیتیک نظام نوین جهانی، اگر چه جهان منتهی به نظمی فراگیر نشد، اما تدوین استراتژی‌ها در جهان از فرایند جهانی شدن تاثیر به سزایی پذیرفت. در این راستا هر یک از حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اطلاعاتی و امنیتی به نحوی از این پدید...
full textژئوپلیتیک و موازنه قدرت در دریای خزر
منطقۀ دریای خزر به‌دلیل مجاورت دو قدرت دائمی روسیه و ایران و ظهور جمهوریهای نواستقلال، یکی از پویاترین نقاط جهان است. همچنین پیوستگی منافع سایر بازیگران از جمله ایالات متحدۀ آمریکا و اتحادیۀ اروپا با این کشورهای ساحلی بر این پیچیدگی و پویایی افزوده است. در این زمینه، وجود ذخایر انرژی منطقه و توجه به منطقه به‌عنوان راهروی تجارت و حمل‌و‌نقل، پیامدهایی را برای کشورهای منطقه و بازیگران فرامنط...
full textMy Resources
Journal title
volume 12 issue 2
pages 497- 518
publication date 2019-09-23
By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.
Hosted on Doprax cloud platform doprax.com
copyright © 2015-2023